3e Dialoog - Raadszaal
Samenvatting
In deze dialoog onderzochten we de tegenstelling tussen eigenbelang en groepsbelang. Hiermee kwam zaken als identiteit, belangen en groepsvorming ter sprake. Uiteindelijk kwamen we erop dat, omdat je ‘ik’ door meerdere groepen, ook uit je verleden bepaald wordt, persoonlijke belangen óók door een groep bepaald worden. Antwoord op de vraag of er een tegenstelling bestaat tussen eigenbelang en groepsbelang lijkt af te hangen van de manier waarop je samen bent. Als je in rust en zonder oordeel naar elkaar luistert kan de tegenstelling wegvallen; kunnen de belangen van groep en individu samenvallen. De tegenstelling wordt wel waargenomen wanneer een groep samen is in een setting waarin het conflictmodel wordt gehanteerd. Als het doel is dat eigenbelang en groepsbelang met elkaar mengen, is het raadzaam naar een harmoniemodel te streven.
Filosofische vragen
De aanwezigen hebben de volgende filosofische vragen ingebracht:
- Waarom komt het vandaag dat mensen onverschillig zijn over het klimaat?
- Wat is doelmatiger, eigenbelang of groepsbelang?
- Wat is van waarde?
- Kun je elkaar begrijpen?
- Hoe kom je in gesprek met andersdenkenden?
- Hoe gaan we als mens om met onze angst?
- Bestaat vrijheid?
- Wat doe ik met mensen met een sterk oordeel?
- Hoe komt het dat de jeugd verrechtst?
- Hoe blijf je in gesprek met mensen met verschillende belangen?
De vraag die we behandelen is: Wat is doelmatiger, eigenbelang of groepsbelang?
Methoden
We hebben er één gekozen uit de volgende methoden: casus, subvragen, definities en vooronderstellingen.
Vooronderstellingen:
- Dat een van de belangen doelmatiger is dan de ander
- Dat het nastrevenswaardig is om doelmatig te zijn
- Het is óf eigenbelang, óf groepsbelang
- Er zijn niet meer keuzes dan die twee
- Er is een doel
- Er is een belang
- Het is goed om een doel te hebben
- Er is een tegenstelling tussen eigenbelang en groepsbelang
Subvragen:
- Wat is eigen?
- Wat is een groep?
- Waar eindigt eigen en begint de groep?
- Wat wordt bedoelt met doelmatig?
- In hoeverre kunnen we de groep zo groot maken als de wereld?
- Waarom draagt deze vraag bij aan het antwoord?
Dialoog
Gestart met de vooronderstelling: Er is een tegenstelling tussen groepsbelang en eigenbelang.
Bij participatietrajecten van de gemeente Castricum voor woningbouw zien we dat mensen weldegelijk het algemeen belang zien. Iedereen begrijpt dat iedereen een woning nodig heeft. Maar het eigenbelang lijkt belangrijker omdat bewoners geen hoge flat in de achtertuin willen. Dit is het belang van één persoon dan tegenover het algemeen belang.
Echter, als deze persoon het eigenbelang wil verstevigen, dan zoeken ze wel een groep op. Mensen zoeken dan andere mensen die hun belang delen. Voor het uitoefenen van invloed heb je een groep nodig. Je eigenbelang gaat dan op in een ánder groepsbelang.
Door anderen te verzamelen die het met je eens zijn, vorm je om je heen een groep en sta je sterker, als je invloed wil.
Je kunt ook onderdeel worden van een groep. Een groep kan ook je standpunt veranderen; het kan extremer worden. In zo’n bubbel. Dat mensen elkaars mening versterken.
Of juist genuanceerder, omdat je met mensen te maken hebt die hetzelfde belang delen, maar er genuanceerder in staan.
Groepen hebben zo hun eigen dynamiek. In een groep kunnen ook subgroepen ontstaan. We willen graag bij een groep horen, maar we willen ook ons eigen ik bewaren. We willen vasthouden aan onszelf.
Het kan ook gebeuren, zoals bij politicus Van Agt, dat je later in je leven opeens radicaal van mening verandert. Dat is toch wonderlijk, dat je dan van eigenbelang opeens overgaat in algemeen belang. De vraag is of hij echt vond wat hij zei, of dat het zei onder invloed van lobby, partij, en andere krachten van de partijpolitiek. Ook kan het dat hij tijdens zijn werk veel in dezelfde groep rondhing en dat hij na zijn pensioen met andere mensen in aanraking kwam waardoor zijn ideeën veranderden.
Je ‘ik’, wordt gevormd door je opvoeding, je vrienden, het onderwijs, de plek waar je woont. Maar het kan wel veranderen doordat je met andere mensen in contact komt.
Is er een ‘ik’ zonder de groep?
Als eenling zit je ook altijd in meerdere groepen. Ik heb vertrouwen in mijzelf, maar heb de ander nodig om iets te bereiken. Ik heb ook vertrouwen in de groep, want daardoor kom je verder; ik in m’n eentje weet ook niet alles.
casus: ik maak een terugtrekkende beweging uit gemeentepolitiek omdat gesprekken er steeds omgaan je mening te verdedigen. Daar voel ik me eigenlijk helemaal niet veilig bij. Ik wil veel liever mijn mening geven, of een andere mening horen en daarover in gesprek gaan. Maar dat past niet in het conflictmodel dat nu in de raadzaal wordt gehanteerd. Naar elkaar luisteren en doorvragen, je mening niet hoeven verdedigen, dat is meer een model van harmonie.
De tegenstelling groepsbelang vs eigenbelang ervaren we als we vanuit conflict met elkaar omgaan. Als we meer vanuit harmonie met elkaar in gesprek gaan, dan hoeft de tegenstelling er veel minder te zijn en zal vaak blijken dat het groepsbelang en het eigenbelang samenvallen.